बीडची जलसंकट परिस्थिती आता इतिहास ठरणार आहे — राज्य मंत्रिमंडळाच्या गेल्या बैठकीत घेतलेला निर्णय हेच स्पष्ट करतो. सिंदफणा नदीवरील निमगाव, ब्रम्हनाथ-येळम्ब (ता. शिरुर कासार) आणि टाकळगाव (ता. गेवराई) येथील पारंपारिक ‘कोल्हापूर’ प्रकारच्या बंधाऱ्यांचा विस्तार करून त्यांचे बॅरेजमध्ये रूपांतर करण्याचा महत्त्वपूर्ण निर्णय आज मंजूर झाला आहे. ही योजना केवळ एक जलसाठा वाढवण्याची नव्हे, तर महसूल, भूजल आणि कृषी क्षेत्राला नवी ऊर्जा प्रदान करण्यास सक्षम आहे.
---
सिन्धफणा नदीची महत्ता
सिंदफणा नदी ही शिवाजी जिल्ह्यातील गांभीर्यपूर्ण नदी असून तिचे जलस्रोत बहुदा पाण्याचा आधार देणारे आहे. ती चिन्चोळी टेकड्यांपासून उगम पावते आणि वायव्य ते पूर्व दिशेने वाहत पुढे सिंधफणा गावाजवळ सिंधफणा धरण आहे. त्यानंतर हा प्रवाह माजलगाव धरणाकडे मार्गदर्शन करते, जे थेट गोदावरी नदीशी मिळते. या नदीचा पाणी प्रवाह बीडच्या बहुसंख्य भागाला जीवनदायिनी पाणीपुरवठा प्रदान करतो .
---
मौजूदा पाण्याची समस्या — आणि ती का आहे भव्यतः
बीड जिल्हा, विशेषतः शेतकरी समुदाय, खरीप आणि रब्बी हंगामात पाण्याच्या कणखर टंचाईचा सामना करत आहेत. विहीर–बोरवेलांच्या पातळ्यांमध्ये घट होत असून भूजलस्तर खालावत चालला आहे. यासाठी सिंदफणा नदीच्या जलबांधणी क्षमता वाढविणे अत्यंत गरजेचे आहे. यामुळे भूजल उत्सर्जनात सुधारणा आणि कृषी क्षेत्रासाठी उपलब्ध जलसाठा वाढविण्याची दिशा तयार होणार आहे.
---
बंधाऱ्याचा बॅरेजमध्ये रूपांतरण — काय बदलणार?
राज्य मंत्रिमंडळाने पुढील प्रमुख प्रस्तावांना मान्यता दिली:
1. निमगाव (ता. शिरुर कासार) — येथे विद्यमान बंधाऱ्याचा विस्तार करून बॅरेजमध्ये रूपांतरण.
2. ब्रम्हनाथ-येळम्ब (ता. शिरुर कासार) — कोल्हापूर प्रकारच्या बंधाऱ्याचा सुधार व रूपांतरण.
3. टाकळगाव (ता. गेवराई) — तिसरा बंधारा, ज्याचा देखील विस्तार आणि बॅरेजमध्ये रूपांतरण.
या बदलाचा मुख्य उद्देश हा आहे की:
जलसाठा वाढवून पाणवीसाठी राखीव ठेवणे.
पावसाळ्यात अधिकच जास्त पाणी संचयनास प्रवृत्त करणे.
हंगामी भावी पाण्याची उपलब्धता सुनिश्चित करणे.
बंधाऱ्याऐवजी बॅरेज तयार केल्यास जलसाठा अधिक नियंत्रित करता येतो; त्यातून पाण्याचा वापर नियमित आणि सुव्यवस्थित करता येतो.
---
शेतकऱ्यांसाठी काय फायदे?
पाण्याची उपलब्धता वाढेल — विपुल पावसात जमा होणाऱ्या पाण्याचा वापर शेतात करू शकतील.
भूजलस्तर उंचावण्यास मदत — विविध भूजल स्रोतांना पूरक मिळेल.
दोन्ही हंगामात (खरीप–रब्बी) सिंचन सुनिश्चित — पिकांचे उत्पादन वाढण्यास मदत होईल, उलटण कायम राहण्याची शक्यता कमी.
स्थिर अर्थकारण आणि शेतीचे विकास — पाण्यावर अवलंबून असलेले हे जिल्हा, कृषीच्या विस्ताराने अधिक स्थिरता प्राप्त करेल.
---
या निर्णयाची सामरिक आणि दिल्लीदृष्ट्या महत्त्व
सिंधफणा नदीवर महाराष्ट्रात अपेक्षाकृत कमी प्रमाणात बॅरेज असल्यामुळे, हा एक सक्षम जनहितपर निर्णय ठरू शकतो.
जलसंचय व प्रभाकरकुळी औद्योगिक-बाह्य विकासासाठी बळकट पायाभूमी निर्माण होईल.
हा उपक्रम जलसिंचन, भूजल पुनर्भरण आणि पर्यावरणीय संतुलन या सर्वांमध्ये सामंजस्य राखू पाहतो, जे महाराष्ट्रातील इतर खडतर भागातील योजनांपेक्षा अधिक समतोल आहे.
लवकरच शासकीय स्तरावर (जलसंधारण व सिंचन यंत्रणेत) या प्रकल्पाच्या अंमलबजावणीसाठी बजेट मंजूर होण्याची शक्यता आहे.
निष्कर्ष
बीड जिल्ह्याच्या सिंधफणा नदीवरील कोल्हापूर पद्धतीतील बंधाऱ्यांचा सुधार व त्यांचा बॅरेजमध्ये रूपांतरण हा एक अत्यंत आशादायी निर्णय आहे. त्यातून पाण्याची अंदाजित पातळी उंचावून, पाणी व्यवस्थापन अधिक कार्यक्षम होण्यास मदत होईल. हे नुसते जलसंपदा सुधारण्यापुरते मर्यादित नाही—हे एक व्यापक कृषी, सामाजिक आणि आर्थिक परिवर्तन घडवण्यासाठी शक्तिशाली पाऊल आहे.
टिप्पणी पोस्ट करा